नाडीशोधन प्राणायाम भनेको के हो ?
नाडी = सूक्ष्म ऊर्जाको च्यानल; शोधन = सफाई, शुद्धीकरण; प्राणायाम = प्राण शक्ति बढाउने श्वासप्रश्वास प्रविधि।
नाडी भनेको तपाई हामीलाई थाहा नै छ, हामी बिरामी भएर अस्पताल जादा डाक्टरहरुले नाडी छाम्ने गर्छन। नाडीहरू मानव शरीरमा सूक्ष्म ऊर्जा च्यानलहरू हुन् जुन विभिन्न कारणले अवरुद्ध हुन सक्छ। नाडी शोधन प्राणायाम एक सास फेर्ने प्रविधि हो जसले यी अवरुद्ध ऊर्जा च्यानलहरू सफा गर्न या खाली गर्न मद्दत गर्दछ, जब अबरुद्द च्यानलहरु खुल्छन तब हाम्रो मन सान्त हुन्छ । यो प्रविधिलाई अनुलोम विलोम प्राणायाम पनि भनिन्छ।
नाडीमा अवरोधको कारणहरु:
- तनाव
- भौतिक शरीरमा विषाक्तता
- शारीरिक र मानसिक आघात
- अस्वस्थ जीवनशैली
के हुन्छ जब नाडीहरू अवरुद्ध हुन्छन् ?
इडा, पिंगला र सुषुम्ना मानव शरीरमा सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण तीन नाडीहरू हुन्। सुषुम्ना मेरुदंद्को फेद देखि सिधा बिचौ बिच सिरसम्म हुन्छ भने बाया पट्टिबाट सुषुम्ना नाडीलाइ परिक्रमा गर्ने नाडी इडा हो भने दायाबाट परिक्रमा गर्ने नाडिलाई पिङ्गला भनिन्छ। इडा नाडीले राम्रोसँग काम नगर्दा वा अवरुद्ध हुँदा, चिसो, अवसाद(डिप्रेसन), कम मानसिक ऊर्जा र सुस्त पाचन, बायाँ नाकको प्वाल अवरुद्ध हुन्छ। जबकि पिंगला नाडीले राम्रोसँग काम नगर्दा वा अवरुद्ध हुँदा गर्मी, छिटो रिस उठ्ने, शरिर चिलाउने, छाला र घाँटी सुख्खा हुने, अत्याधिक भोक लाग्ने, अत्याधिक शारीरिक वा यौन शक्ति र दाहिने नाकको प्वाल अवरुद्ध हुने अनुभव हुन्छ।
नाडीशोधन प्राणायाम कसरी गर्ने?
वैकल्पिक नाकले सास फेर्ने
आफ्नो मेरुदण्ड सीधा र काँधहरू आराम गरेर आरामसँग बस्नुहोस्। आफ्नो अनुहारमा हल्का तथा कोमल मुस्कान राख्नुहोस्।
आफ्नो बायाँ हात बायाँ घुँडामा राख्नुहोस्, र हत्केलाहरू आकाशमा वा चिन मुद्रामा खुला गर्नुहोस् (औंठा र औंलाले बिस्तारै टिपहरूमा छुँदै)।
दाहिने हातको चोर औलाको टुप्पो र बीचको औँलालाई आँखीभौंको बीचमा,
औंठी औंला र कान्छी औंलालाई देब्रे नाकको प्वालमा र बुढीऔंलालाई दाहिने नाकको प्वालमा राख्नुहोस्।
आफ्नो औंलालाई दाहिने नाकको प्वालमा थिच्नुहोस् र बायाँ नाकको प्वालबाट बिस्तारै सास फेर्नुहोस्।
अब देब्रे नाकको प्वालबाट सास लिनुहोस् र त्यसपछि औंला र कान्छी औंलाले देब्रे नाकको प्वाललाई बिस्तारै थिच्नुहोस्। दाहिने नाकको प्वालबाट दाहिने औँला हटाएर दायाँबाट सास फेर्नुहोस्।
दाहिने नाकको प्वालबाट सास फेर्नुहोस् र बायाँबाट सास छोड्नुहोस्। तपाईंले अब नाडीशोधन प्राणायामको एक राउन्ड पूरा गर्नुभएको छ। वैकल्पिक नाकबाट सास फेर्न र बाहिर निस्कन जारी राख्नुहोस्।
प्रत्येक सास फेरेपछि, तपाईंले जुन नाकबाट सास निकाल्नुभएको थियो त्यही नाकबाट सास फेर्न सम्झनुहोस्। आफ्नो आँखा प्राणायाम गर्दा बन्द राख्नुहोस् र कुनै बल वा प्रयास बिना लामो, गहिरो, आरामदायी सास फेर्न जारी राख्नुहोस्।दुवै नाकका प्वालहरूबाट वैकल्पिक रूपमा सास फेर्दै ५ देखि १२ मिनेट सम्म यो बिधिलाइ अभ्यास गर्न सक्नुहुन्छ।
भिडियोबाट हेर्नाकालागी यो लिङ्कमा किल्क गर्नुहोस: