समय व्यवस्थापन: विद्यार्थी, गृहिणी र कर्मचारी सबैका लागि उपयोगी अभ्यास

समय सबैभन्दा महत्वपूर्ण स्रोत हो जुन कसैसँग बढी वा कम हुँदैन। सबैलाई दिनमा २४ घण्टा बराबर मिलेको हुन्छ। यद्यपि, कसैले ती २४ घण्टामा धेरै काम सम्पन्न गर्छ भने अर्काले केही मात्र गर्न सक्दछ। यसको मूल कारण हो—समय व्यवस्थापनको कला। विशेषगरी आजको व्यस्त जीवनशैलीमा विद्यार्थी, गृहिणी र कार्यालयमा काम गर्ने कर्मचारीहरूलाई समय मिलाउनु चुनौतीपूर्ण बनेको छ। तर, योजनाबद्ध तरिकाले समयको सदुपयोग गर्न सकेमा काम र आराम दुवैमा सन्तुलन ल्याउन सकिन्छ।

बिहानको सुरुवात: सफल दिनको आधार

सक्दो चाँडो उठ्ने बानी सफल जीवनको पहिलो खुड्किलो हो। बिहान ५ देखि ६ बजेभित्र उठ्ने बानी बसाल्न सकेमा दिन भरिका कामहरू सहज रूपमा मिलाउन सकिन्छ।
बिहान उठ्नेबित्तिकै हल्का व्यायाम, प्राणायाम वा ध्यान (१०–१५ मिनेट) गर्नु उपयुक्त हुन्छ। यसले मानसिक ताजगी ल्याउँछ र दिनभर उर्जा दिन्छ।

के खाने?
सन्तुलित र पौष्टिक नास्ता गर्नु अनिवार्य हुन्छ। विद्यार्थीका लागि प्रोटिनयुक्त खाना (जस्तै अण्डा, दुध, फलफूल), गृहिणी र कर्मचारीका लागि ऊर्जा दिने खाना (जस्तै ओट्स, चिउरा-दुध, दलिया आदि) उपयुक्त हुन्छ।

समय विभाजन कसरी गर्ने?

समयको योजनाबद्ध तालिका (schedule) बनाउनु सबैभन्दा प्रभावकारी उपाय हो। यहाँ एउटा सामान्य दिनचर्याको नमुना दिइएको छ जुन आवश्यकतानुसार फेरबदल गर्न सकिन्छ:

बिहान (5:30AM – 9:00AM):

5:30 – 6:00: उठ्ने, ध्यान/व्यायाम
6:00 – 6:30: नुहाउने, सरसफाइ
6:30 – 7:30: खाना बनाउने, नास्ता
7:30 – 9:00:
- विद्यार्थी: पढाइको समय
- गृहिणी: बच्चा तयार पार्ने, घर सफा गर्ने
- कर्मचारी: अफिस जानको तयारी

दिउँसो (9:00AM – 1:00PM):

विद्यार्थी: कक्षा/पढाइ
गृहिणी: किनमेल, घरायसी काम, नयाँ कुरा सिक्ने समय (जस्तै: अनलाइन कोर्स, सिपमूलक काम)
कर्मचारी: अफिसको मुख्य कार्य

अपराह्न (1:00PM – 4:00PM):

सबै: खाना खाने, अलिकति आराम
विद्यार्थी: गृहकार्य वा स्वअध्ययन
गृहिणी: सिलाई/बुनाई/कम्प्युटर/ब्युटी सिप विकास
कर्मचारी: अफिसको बाँकी कार्य

बेलुकी (4:00PM – 8:00PM):

हल्का खाजा
बच्चाहरूसँग समय बिताउने
विद्यार्थी: दोहोर्‍याइ पढ्ने, नोट तयार गर्ने
गृहिणी: रातिको खाना बनाउने
कर्मचारी: परिवारसँग समय, आवश्यक परेमा घरबाट अफिसको अलि काम

रात (8:00PM – 10:00PM):

खाना खाने, घरको सरसफाइ
पढाइ (विद्यार्थी), योजना समीक्षा (सबैको लागि)
मोबाइल प्रयोग सीमित
9:30 देखि 10:00 बीच सुत्ने प्रयास

केही उपयोगी तरिकाहरू:
To-Do List बनाउने
हरेक बिहान वा राति सुत्नु अघि भोलिको कार्यसूची बनाउने बानी बसाल्नुस्। यसले लक्ष्य प्रष्ट पार्दछ र समय बर्बाद हुन दिँदैन।

प्राथमिकता तोक्ने (Prioritize)
महत्वपूर्ण काम पहिले गर्ने, कम आवश्यक काम पछि सार्ने अभ्यास गर्नुहोस्।

Distraction कम गर्नुहोस्
मोबाइल, टिभीजस्ता ध्यान भंग गराउने कुरालाई सीमित गर्नु आवश्यक छ। पढ्दा वा काम गर्दा नोटिफिकेशन बन्द गर्नु राम्रो उपाय हो।

स्मार्ट ब्रेक लिने
प्रत्येक १ घण्टा काम गरेपछि ५–१० मिनेटको ब्रेक लिनु उत्पादनशीलता बढाउने उपाय हो।

आत्मपरीक्षण
हप्ताको अन्त्यमा आफ्ना कामहरू समीक्षा गर्नुहोस्। कहाँ समय बर्बाद भयो, कहाँ सुधार गर्न सकिन्छ हेर्नुहोस्।

गृहिणी र कर्मचारीका लागि अतिरिक्त उपायहरू:
गृहिणी:

बिहानको खाना बनाउँदा बेलुकाको तयारी समेत गर्नु।

सिप विकासका लागि दैनिक १ घण्टा छुट्याउनु (जस्तै: सिलाई, कम्प्युटर, अंग्रेजी भाषा आदि)

अनलाइन साना व्यवसाय गर्ने (ह्याण्डिक्राफ्ट, बेकरी, मेहन्दी डिजाइन, अफिलिएट मार्केटिङ)

कर्मचारी:

कार्यस्थलमा ‘time-blocking’ विधि अपनाउनु (एकै समयमा एउटै काममा केन्द्रित)

अफिसको समयभन्दा बाहिर व्यक्तिगत सृजनात्मकता (ब्लग लेख्न, यूट्युब, अनलाइन साइड प्रोजेक्ट) मा संलग्न हुने

निष्कर्ष
समयको सदुपयोग गर्न जान्ने व्यक्ति नै सफल बन्ने सम्भावना धेरै हुन्छ। चाहे तपाईं विद्यार्थी होस्, गृहिणी वा कर्मचारी, योजना बनाउने, त्यसअनुसार चल्ने र आत्मअनुशासन कायम गर्ने हो भने हरेक दिन सफल र सन्तुलित हुन सक्छ। सानो परिवर्तनबाट ठूलो सुधार सम्भव छ।